Τάσεις και Προοπτικές του διεθνούς και Ελληνικού τουρισμού τον 21ο αιώνα

του Νικόλαου Πετράκου*

Η γεωγραφική επέκταση του τουρισμού, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των μέσων μεταφοράς, βοήθησαν στην τουριστική ανάδειξη και των πιο απομακρυσμένων περιοχών του κόσμου. Δημιουργήθηκαν έτσι, νέες αγορές σε όλες τις ηπείρους. Οι κυριότερες χώρες αποστολής τουριστών (ΗΠΑ, Γερμανία, Καναδάς, Ιαπωνία, Κίνα, Αγγλία, Γαλλία), συγκεντρώνουν την πλειοψηφία των τουριστικών εταιρειών, οι οποίες δραστηριοποιούνται στην παραγωγή τουριστικών προϊόντων, καθώς και στην οργάνωση τουριστικών υποδομών και υπηρεσιών. Όπως είναι φυσικό, η παγκοσμιοποίηση που υφίσταται και στον τομέα του τουρισμού, δημιουργεί έναν έντονο προβληματισμό σχετικά με τον έλεγχο της τουριστικής ζήτησης και προσφοράς, την ασφάλεια των μετακινήσεων των τουριστών,  την εποπτεία της λειτουργίας των τουριστικών επιχειρήσεων και τα αναπτυξιακά τουριστικά πρότυπα.

Θεωρείται κάτι παραπάνω από βέβαιο ότι, τόσο ο ημεδαπός όσο και ο διεθνής τουρισμός θα συνεχίσει να αναπτύσσεται σε επίπεδο αύξησης εσόδων, αλλά  και σε επίπεδο αύξησης του αριθμού των ταξιδιών. Η διάσταση της τουριστικής ανάπτυξης σε τοπικό επίπεδο, οδήγησε πολλές περιοχές  στην αναζήτηση προτύπων εναλλακτικού τουρισμού. Η σταδιακή αναπτυξιακή στροφή του τουρισμού, συνέβαλε στην ανάδειξη του ζητήματος της τοπικότητας, σε ότι αφορά τον έλεγχο και την συμμετοχή των ντόπιων πληθυσμών, στις διαδικασίες ανάπτυξης. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των τουριστικών περιοχών, που αναπόφευκτα υπήρχε, επεκτάθηκε πλέον όχι μόνο σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο, αλλά και σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Και αυτό είναι ευνόητο δεδομένου ότι, ένας σύγχρονος τουριστικός προορισμός  δεν ανταγωνίζεται μόνο έναν άλλο γειτονικό προορισμό, αλλά και πολλούς μακρινότερους που όμως, έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά με αυτόν. Το τουριστικό μάρκετινγκ πλέον, αναδεικνύεται σε καθοριστικό παράγοντα επιβίωσης των εκάστοτε τουριστικών προορισμών και η ανάπτυξή του αποκτά ζωτική σημασία για αυτούς.

Οι εντυπωσιακές τεχνολογικές εξελίξεις σε θέματα οργάνωσης, χαρακτηριστικών και πραγματοποίησης τουριστικών ταξιδιών, οδηγούν σε νέα δεδομένα τουριστικής ανάπτυξης. Από την δεκαετία του ΄90 ήδη, η τεχνολογική πρόοδος και κυρίως, η ανάπτυξη του διαδικτύου, παρείχε στους τουρίστες την δυνατότητα άμεσης πρόσβασης, σε πηγές πληροφόρησης τουριστικών ταξιδιών και επαφών με τουριστικές επιχειρήσεις. (ξενοδοχεία, πρακτορεία, γραφεία ενοικίασης αυτοκινήτων, αερομεταφορείς, tour-operators κλπ).

Επίσης, οι τεχνολογικές εξελίξεις που αφορούν την βελτίωση των τουριστικών προϊόντων ή την παραγωγή νέων, έχουν σημαντικότατο μερίδιο στην σημερινή τουριστική ανάπτυξη. Για παράδειγμα, η χρήση του διαδικτύου, βοήθησε τους τουρίστες, να επικοινωνούν με τον χώρο εργασίας τους, αυξήθηκαν οι δυνατότητες διεξαγωγής συνεδρίων από πολλά ξενοδοχεία, αναπτύχθηκαν τα τουριστικά χωριά, θεματικά πάρκα και μουσεία που χρησιμοποιούν την τεχνολογία για να προσελκύσουν τουρίστες και δημιουργήθηκαν εικονικά ταξίδια.

O Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού έχει επιχειρήσει να εκτιμήσει την παγκόσμια τουριστική ανάπτυξη, τουλάχιστον έως το 2030. Οι προβλέψεις του, κάνουν λόγο για αύξηση των διεθνών αφίξεων τουριστών παγκοσμίως, στα επίπεδα του 1,56 δισ. έως το 2020, με αυξητικές τάσεις. Οι πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις, αφορούν τις περιοχές Ανατολικής Ασίας και Ειρηνικού, Νότιας Ασίας και Αφρικής, με ποσοστά αύξησης μεγαλύτερα του 5% ετησίως.

Τα επόμενα χρόνια, προβλέπεται να αποτελέσουν μια περίοδο ωρίμανσης των τάσεων που θα σηματοδοτήσουν μια διαφορετική ιστορική και οργανωτική φάση της τουριστικής ανάπτυξης. Οι τάσεις αυτές είναι:

• Τα νέα κοινωνικο-πολιτιστικά πρότυπα των τουριστών
• Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και οι επιπτώσεις της στον τουρισμό
• Η σημασία του περιβάλλοντος και η προστασία του
• Η καταναλωτική διάσταση, που αποκτά η τουριστική εμπειρία.

Ο τουρισμός στην Ελλάδα.

Η Ευρωπαϊκή ήπειρος στην οποία ανήκει και η χώρα μας, διαχρονικά κατείχε το  μεγαλύτερο μερίδιο της παγκόσμιας τουριστικής κίνησης, σε ένα ποσοστό γύρω στο 65%. Παρά τον έντονο ανταγωνισμό, που αναπτύσσεται σε επίπεδο τουρισμού μεταξύ των Ευρωπαϊκών χωρών, η Ελλάδα των σημαντικών ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων, κατέχει μια ιδιαίτερα προνομιούχα και αξιοζήλευτη θέση. Στα κυριότερα πλεονεκτήματά της, συγκαταλέγονται:

• H μεγάλη αναγνωρισιμότητά της ως προορισμού από την πλειοψηφία των τουριστών, απ’ όλον τον κόσμο
• Η τεράστια γοητεία που αποπνέουν οι ιστορικές και πολιτιστικές καταβολές της.
• Το εξαιρετικό κλίμα και οι φυσικές ομορφιές της.

Σημαντική πηγή εσόδων για την Ελληνική οικονομία αποτελεί αναμφίβολα ο τουρισμός. Από το έτος 2000 και μετά, παρατηρείται μια σταθερά ανοδική πορεία των τουριστικών εισπράξεων, με μικρές εξαιρέσεις, όπως την διετία 2002-2003 το έτος 2007, όπως επίσης και την διετία 2009-2010. Από το 2012 και έπειτα, έως το 2015, τα έσοδα παρουσίασαν μια έντονα αυξητική τάση. Πιο συγκεκριμένα το 2013 τα έσοδα ανήλθαν σε 12,153 δισ. Ευρώ, ενώ αυτά του 2014, έφτασαν τα 13,4 δισ. Ευρώ.( Στον πίνακα 6, παρουσιάζονται οι τουριστικές εισπράξεις της Ελλάδας, για τα έτη  2001-2018).

Όπως παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια, με εξαίρεση την μείωση των εσόδων το 2016, η τουριστική αγορά ανέκαμψε και πάλι τα έτη 2017 και 2018, ενώ αισιόδοξα ξεκίνησε και το 2019, αφού το πρώτο δίμηνο του έτους η τουριστική κίνηση αυξήθηκε κατά 7% και οι εισπράξεις κατά 40%, σε σχέση με το αντίστοιχο δίμηνο του 2018.

Oι  παραδοσιακές  αγορές της Γερμανίας και της Βρετανίας, αποτέλεσαν τον στυλοβάτη του Ελληνικού τουρισμού το 2015. Από την Βρετανία, η αύξηση των αφίξεων έφτασε το 14,6% και των εισπράξεων το 31%, ενώ από την Γερμανία οι αυξήσεις αντίστοιχα ήταν 14,2% και 13,9%. Επίσης, η εισροή Αμερικανών τουριστών παρουσίασε σημαντική αύξηση κατά 26,3% και απέδωσε αυξημένες εισπράξεις κατά 45,1%. Αξιοσημείωτη η αύξηση των εσόδων από το 2017 στο 2018 κατά 10%, με κυριότερες πηγές αύξησης των εσόδων τις ΗΠΑ (27,8%) και την Γερμανία (16%), ενώ υπήρξε μείωση των εισπράξεων  από Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία και Ρωσσία.

Εν κατακλείδι, την 2^η δεκαετία του 21^ου αιώνα νέες ευκαιρίες παρουσιάζονται για τον Ελληνικό τουρισμό. Ευκαιρίες που θα συνδράμουν στην σταθεροποίηση και περαιτέρω ανάπτυξη του τις επόμενες δεκαετίες. Τέτοιες είναι, η προσέλκυση νέων επενδύσεων, η ανάπτυξη τουριστικών υποδομών και υπηρεσιών που θα αμβλύνουν το πρόβλημα της εποχικότητας, ο διαρκής εκσυγχρονισμός των τουριστικών επιχειρήσεων και η εκπαίδευση του εργατικού δυναμικού. Η αξιοποίηση των παραπάνω ευκαιριών με προσεκτικά βήματα, είναι στο χέρι όχι μόνο του Ελληνικού κράτους, αλλά και όλων των εμπλεκομένων με τον τουρισμό, φορέων και επιχειρήσεων.

(*) Νικόλαος Πετράκος

Οικονομολόγος-εκπαιδευτικός

MSc Διοίκηση τουριστικών επιχειρήσεων

pgenikos@yahoo.gr