Επιπτώσεις των βραχυχρόνιων μισθώσεων: «Εκτοπισμός» των ακινήτων για μακροχρόνια μίσθωση και επίδραση σε επίπεδο τιμών – Ποιες ενέργειες πρέπει να γίνουν!
Κοινωνικές / οικονομικές και περιβαλλοντικές Επιπτώσεις των βραχυχρόνιων μισθώσεων
Η οικονομία διαμοιρασμού στον τουρισμό καταγράφει ραγδαία αύξηση (25%) και είναι πλέον ίση με ~ € 1,9 δισ. Το μέγεθος αυτό επιφέρει επιδράσεις σε διάφορους τομείς της κοινωνίας, προκαλώντας σημαντικές επιπτώσεις. Επιτάσσεται, λοιπόν η εμβάθυνση του ρυθμιστικού πλαισίου που τη διέπει.
Έντονη η παρουσία των βραχυχρόνιων μισθώσεων με σημαντικά υψηλότερες τιμές. Σε περιοχές τόσο της Αθήνας όσο και του υπολοίπου της χώρας παρατηρείται μια έντονη ανισορροπία μεταξύ του πλήθους των προσφερόμενων ακινήτων για μακροχρόνια μίσθωση σε σχέση με τη βραχυχρόνια. Η αναλογία ακινήτων βραχυχρόνιας μίσθωσης ως προς το σύνολο φτάνει μέχρι το 95%, ενώ η αναλογία των τιμών αγγίζει το 5:1 μεταξύ βραχυχρόνιας και μακροχρόνιας μίσθωσης.
«Εκτοπισμός» των ακινήτων για μακροχρόνια μίσθωση και επίδραση σε επίπεδο τιμών. Συγκεκριμένα, στο Δήμο Αθηναίων, 1 ακίνητο στην οικονομία διαμοιρασμού στερεί 2 ακίνητα στις μακροχρόνιες μισθώσεις, ενώ έχει σημειωθεί 9,3% αύξηση στις τιμές ενοικίων. Στο σύνολο της χώρας έχει σημειωθεί μείωση διαθέσιμων ακινήτων για μακροχρόνια μίσθωση, με 8,3% αύξηση στα ενοίκια, με αποτέλσμα την επιβάρυνση οικονομικά αδύναμων ομάδων. Η ανάλυση, που συμπεριέλαβε και άλλες περιοχές της χώρας με αύξηση της οικονομίας διαμοιρασμού αλλά και ανάγκη για μακροχρόνιες μισθώσεις (λόγω π.χ. αυξημένης πυκνότητας πληθυσμού, παρουσίας πανεπιστημίου, κλπ), επιβεβαίωσε το αποτέλεσμα εκτοπισμού και αύξησης των τιμών των ενοικίων. Δεδομένου του προφίλ των ενοίκων μακροχρόνιων μισθώσεων (μισθωτοί, φοιτητές, μονογονεϊκές οικογένειες, χαμηλοσυνταξιούχοι), προκύπτει ότι δημιουργείται εν τέλει μια επιβάρυνση των οικονομικά αδύναμων ομάδων.
Αρνητικό αποτέλεσμα και στα δημόσια έσοδα – μείωση διαθέσιμων πόρων για κοινωνική πολιτική. Οι καθαρές απώλειες προκύπτουν από τα δημόσια έσοδα που χάνονται από το ξενοδοχειακό κλάδο, μειωμένες κατά το εκτιμώμενο φορολογικό έσοδο που δημιουργεί η οικονομία διαμοιρασμού. Η καθαρή απώλεια που προκύπτει ως απόρροια του γεγονός ότι η φορολογία των ξενοδοχείων είναι σαφώς μεγαλύτερη από εκείνη των βραχυχρόνιων μισθώσεων, έχει στερήσει πόρους από κοινωνικές πολιτικές. Η πρόβλεψη για επιβάρυνση των βραχυχρόνιων μισθώσεων με τέλος χαρτοσήμου εκτιμάται πως δεν θα διαφοροποιήσει ουσιαστικά το τελικό (αρνητικό) αποτέλεσμα.
Καθαρή απώλεια θέσεων εργασίας και αλλοίωση του εργασιακού μοντέλου. Η τελική επίπτωση στην αγορά εργασίας προκύπτει μέσα από την εκτίμηση για τα καθαρά έσοδα που χάνονται από το ξενοδοχειακό κλάδο, τη σχετική αναλογία των θέσεων εργασίας ανά μέγεθος εσόδου, καθώς και τις θέσεις εργασίας που εκτιμάται πως αναλογούν στα εισοδήματα της οικονομίας διαμοιρασμού. Πέραν των θέσεων εργασίας που εν τέλει χάνονται από την αγορά, ένα ακόμα ζήτημα είναι η αλλοίωση του εργασιακού μοντέλου, οι αβέβαιες συνθήκες και η δημιουργία της αθέατης εργασίας (“invisible work”).
Περιβαλλοντική επίπτωση λόγω 21% μεγαλύτερης επιβάρυνσης στη διαχείριση απορριμμάτων. Προκειμένου να διερευνηθεί το ζήτημα της ύπαρξης περιβαλλοντικής επίδρασης λόγω αύξησης της οικονομίας διαμοιρασμού στη διαμονή, χρειάζεται να ληφθεί υπόψη το περιβαλλοντικό αποτύπωμα που δημιουργείται από έναν επισκέπτη σε ένα ακίνητο βραχυχρόνιας μίσθωσης, ως απόρροια του όγκου απορριμμάτων σε συνάρτηση με την επιβάρυνση των αστικών δικτύων μεταφοράς και με τη μη συνετή οικιακή ενεργειακή κατανάλωση που προκαλεί.
Επιπτώσεις σε επίπεδο κοινωνικής συνοχής. Έλλειψη διασφάλισης και προστασίας των δικαιωμάτων των μόνιμων κατοίκων των περιοχών, Πρόκληση έντονης δυσφορίας από τη συνεχόμενη εναλλαγή των ενοίκων των βραχυχρόνιων μισθώσεων, Αύξηση φαινομένων μη κοινωνικά επιτρεπτών συμπεριφορών, Δημιουργία αυξανόμενων προβλημάτων στην καθημερινότητα των μόνιμων κατοίκων. Η έντονη παρουσία εναλλασσόμενων ενοίκων σε περιοχές με συγκεκριμένες κοινωνικές δυνατότητες προκαλεί διατάραξη της κοινωνικής συμβίωσης και δημιουργείται ένας οιονεί «ανταγωνισμός» μεταξύ μόνιμων κατοίκων και επισκεπτών ως προς τη χρήση υπηρεσιών πρώτης ανάγκης, έργων υποδομής και χώρων αναψυχής.
Αλλοίωση αστικού περιβάλλοντος. Η υπερβολικά αυξημένη προσέλκυση επισκεπτών, μέσω της οικονομίας διαμοιρασμού, ενδέχεται να ελλοχεύει κινδύνους ως προς τη διατήρηση της τοπικής φυσιογνωμίας και της πολιτιστικής ταυτότητας των περιοχών υποδοχής. Το πλήθος των ακινήτων βραχυχρόνιας μίσθωσης αναπτύσσεται με μεγαλύτερο ρυθμό από αυτόν των ακινήτων μακροχρόνιας μίσθωσης. Κατά αυτόν τον τρόπο προκαλείται ανισορροπία στην ανάπτυξη του τουριστικού και του υπόλοιπου οικιστικού περιβάλλοντος. Τα εμπορικά καταστήματα και οι υπηρεσίες εστίασης αναπροσαρμόζονται και στρέφονται σχεδόαποκλειστικά στην εξυπηρέτηση των αναγκών των επισκεπτών. Αποτέλεσμα αυτού είναι η περαιτέρω αλλοίωση της φυσιογνωμίας των περιοχών και η μετατροπή τους σε τουριστικά «γκέτο».
Η δημιουργία φαινομένων ανάρμοστης συμπεριφοράς προκαλεί αύξηση των δικαστικών διαμαχών. Αποτέλεσμα αυτού είναι η περαιτέρω επιβάρυνση του δικαστικού συστήματος. Η έλλειψη αυστηρού ρυθμιστικού πλαισίου ενσωμάτωσης και ελέγχου των καταλυμάτων δημιουργεί ζητήματα που αφορούν τη δημόσια ασφάλεια. Ενδέχεται να προκληθούν φαινόμενα που θέτουν σε κίνδυνο την προσωπική ασφάλεια και ακεραιότητα.
Τέλος, υποβάθμιση τουριστικού προϊόντος. Η πιθανή έλλειψη επαρκούς τεχνογνωσίας των ιδιοκτητών είναι δυνατό να οδηγήσει σε αμφισβητούμενη ποιότητα των υπηρεσιών βραχυχρόνιας μίσθωσης. Η παροχή υποβαθμισμένων υπηρεσιών διαμονής επιδρά αρνητικά στην προβολή του τουριστικού προϊόντος, βλάπτοντας το σύνολο των επαγγελματιών του κλάδου.
Πεδία παρέμβασης και κατευθυντήριες γραμμές
Ανάγκη εμβάθυνσης ρυθμίσεων: Λαμβανομένης υπόψη της σημαντικής μεγέθυνσης που καταγράφει η οικονομία διαμοιρασμού, διεθνείς οργανισμοί και φορείς (συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής), έχουν επισημάνει την ανάγκη εμβάθυνσης του ρυθμιστικού πλαισίου που διέπει το φαινόμενο αυτό. Στο πλαίσιο αυτό έχουν προχωρήσει στη δημοσίευση σχετικών κατευθυντήριων γραμμών προς τις διοικητικές αρχές ως προς τον τρόπο ρύθμισης της αγοράς.
Όροι πρόσβασης και προδιαγραφές λειτουργίας: εγγραφή του ακινήτου σε σχετικό μητρώο και τήρηση τεχνικών και λειτουργικών προδιαγραφών
Καθορισμός ορίων: προσδιορισμός ορίου στις ημέρες μίσθωσης, καθορισμός μέγιστου αριθμού ακινήτων προς διάθεση ανά ιδιοκτήτη
Προστασία κατοίκων: πρόβλεψη κανόνων / οδηγιών κοινωνικής συμπεριφοράς
Φορολόγηση: πρόβλεψη ισοδύναμης φορολογικής επιβάρυνσης
Δυνατότητες και απαιτήσεις εφαρμογής: Θέσπιση σχετικού νομοθετικού πλαισίου με σαφείς κανόνες λειτουργίας, Μηχανισμοί παρακολούθησης της εφαρμογής των κανονιστικών ρυθμίσεων που τίθενται, Συνεργασία ρυθμιστικών αρχών με διαμεσολαβητές υπηρεσιών οικονομίας διαμοιρασμούγια τη σύναψη πρωτοκόλλων συνεργασίας για την τεχνική σύνδεση των συστημάτων και την ανταλλαγή δεδομένων.
Με βάση τις κατευθύνσεις αυτές, οι περισσότερες χώρες έχουν προβεί σε εμβάθυνση του ρυθμιστικού τους πλαισίου για τον τρόπο λειτουργίας της οικονομίας διαμοιρασμού στον τομέα της διαμονής. Οι σχετικές παρεμβάσεις αφορούν την υποχρέωση εγγραφής σε μητρώο, το χρονικό όριο μίσθωσης, τις προδιαγραφές ακινήτου, τη φορολόγηση και τις λοιπές υποχρεώσεις που φέρουν ο ιδιοκτήτης και οι μισθωτές.
Μπορείτε να διαβάσετε τη μελέτη της Grant Thornton στον κάτωθι σύνδεσμο
NEWSLETTER